Deneyseller 3

Yetersizlik Hali ve Kibrin Güçlü Etkisi Üzerine 

Yetersizlik halinin kabulü en zor kabullenişlerden biridir şüphesiz. Özellikle de çağımızın her insanı bir şekliyle özel olduğuna inandıran dayanaksız yargıları sayesinde, bu hissin kabulü daha da zorlaştır ve kişinin zihninde oluşan gerçek dışılıklar, kibrin güçlü etkisiyle gerçeğin yerini alarak, insanda ahlaki açıdan oldukça sorunlu bir hadsizlik hali yaratır. Oysa binlerce yıllık kültürel birikimi ardında almış modern insanın, yetersiz olduğu hususlarda kibrine yenik düşerek ahkam kesmesi yerine, konu her neyse yeterince malûmatı olmaması sebebiyle susması, pek tabi daha ahlakidir. Yine de bu ahlakın, en mahcubiyet içeren tavrının dahi yetersizlik halini örtmeyişi de bir gerçektir. Hiç değilse bu halde, hissedilmesi zaruri bir utanç tavrı doğmalı ve sığınılacaksa da ancak bu utanç tavrının ardına sığınılmalıdır. Fakat hemen hemen hiçbir zaman böyle olmaz. Çünkü kibir, kendini bilmeyen insanın laneti gibidir ve tüm kararlarını yönlendirir.

Öte yandan yetersizlik hali, şüphesiz ki tüm muhataplarca hissedilmesi gereken bir eksikliktir ve bu yetersizliğin güç de olsa kabulünden hiç değilse bir utanç doğması beklenir. Oysa onu ahlaksızlık boyutana taşıyan cehaletin kendisi değil, kibrin verdiği hadsizlik hali ya da düpedüz sahtekarlıktır. İşte ayrımı yapılması gereken asıl mesele de budur.

İnsanın kibrin güçlü etkisiyle, haddini sıklıkla aşması hali elbetteki sade bu çağın değil, bilginin ve marifetin ölçüt kabul edildiği tüm çağların bir ikilemidir. Fakat zamanın hem bireysel manada insana kattıkları hem de toplumsal manadaki kazanımlar düşünüldüğünde, artık bu çağda kibrin güçlü etkisine rağmen, modern insanın yetersizliklerini olgunlukla kabulünü beklemek de yersiz değildir.