Deneyseller 5

Medenileşme Sürecinde Bireysel Saygı ve Toplumsal Algı Üzerine 

Şüphesiz ki saygıyı medeni insan vasıflarından biri olarak değerlendirmeliyiz. Üstelik bu saygının yalnızca insan-insan ilişkileriyle sınırlı olmadığını, insan-doğa ya da insan-hayvan ilişkileriyle de bir bütün olduğunu kabul etmeliyiz. Ancak, bireyin kendi üstün kişiliğinden kaynaklanan ve toplumsal karşılığı bulunmayan bir saygıdan bahsediyorsak, bu durumda da yalnızca o kişiyi medeniyet ölçeğinde değerli kılıcağını unutmamalıyız.

Saygının insan-insan, insan-hayvan ya da insan-doğa boyutları, ister bireyin kendi üstün kişiliğinden kaynaklanıyor olsunlar, ister medeni toplumun bir gereği olarak var olsunlar, medeniyet ölçeğinde pozitif bir öz değerleri bulunur. Çünkü öz değer algı ile ilgili bir durum değildir. Onu belirleyen şey tanımdır. Yine de bazı durumlarda bireyin saygıya yüklediği değer ile içinde yaşadığı toplumun algısındaki karşılığı eş olmaz ve birey, kendi üstün kişiliğinden kaynaklı bir medeniyet vasfına sahipken, içinde yaşadığı toplum bu vasfa aynı ölçüde sahip olmaz ve bireyin toplum ile uyuşmazlığı başlar. Bu uyuşmazlık medenileşme sürecindeki tüm toplumlarda görülen doğal bir durumdur. Zira bu gibi süreçlerde topluma pozitif öz değerli davranış biçimleriyle öncülük eden medeni insanlar yaygınlaşmaya başlarken, bunun tam aksi yönde hareket edenler de yok olmamak için mücadele ederler. 

Burada anlaşılması gereken en önemli mesele, bireyin en yüce davranışının dahi ancak içinde yaşadığı toplumun algısındaki şekliyle karşılık bulacağıdır. Fakat yine anlaşılmalıdır ki toplumsal algının belirlediği şey, saygının ya da başka bir medeni insan vasfının -mesela nezaketin- öz değeri değil, sadece o toplumdaki ederidir ve bu geçici bir durumdur. 

Bu bağlamda şunu kabul etmek gerekir ki medenileşme sürecinde olan bir toplumda saygı ve nezaket gibi pozitif öz değere sahip davranış biçimleri, misalen bencillik ve açgözlülük gibi negatif öz değere sahip davranış biçimleriyle bir tür savaş halindedirler. İşte bu yüzdendir ki bireyin saygısı, toplumsal algıda hak ettiği değeri bulmasa dahi bahsi geçen savaşa katkısı büyüktür.